Maymun Çiçeği (MPOX) Nedir? Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri

Maymun çiçeği olarak adlandırılan, bir virüsün neden olduğu çiçek hastalığına benzer nadir hastalıktır. Çoğunlukla Afrika'nın bazı bölgelerinde görülür. Ancak, dünyanın diğer bölgelerinde de bu hastalığın varlığı tespit edilmiştir. Ateş ve titreme gibi grip benzeri semptomlara ve iyileşmesi haftalar sürebilen bir kızarıklığa neden olur. Maymun Çiçeği Virüsü ile bulaşan hastalığın henüz kanıtlanmış bir tedavi bulunmaz.

Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?

Virüsler; insanlar, bitkiler veya hayvanlar gibi konakları enfekte edebilen mikroskobik organizmalardır. Koruyucu bir kabuğun (kapsid) içindeki küçük bir genetik bilgi parçası olarak da ifade edilebilir. Virüsler konakçı olmadan çoğalamaz. Virüslerin neden olduğu bazı yaygın hastalıklar arasında grip, soğuk algınlığı ve COVID-19 ve Maymun Çiçeği bulunur. Maymun çiçeği de MPOX virüsünün neden olduğu nadir bir hastalıktır. Kızarıklıklara ve grip benzeri semptomlara yol açar. Çiçek hastalığına neden olan ve daha iyi tanınan Orthopoxvirus cinsinin bir üyesidir.

MPOX, enfekte olmuş biriyle yakın temas yoluyla yayılır. Ayrıca, enfekte bir hayvandan da bulaşması mümkündür. MPOX virüsünün bilinen iki türü (klad) vardır. Biri Orta Afrika'da ortaya çıkmıştır. (Klad I) Diğeri Batı Afrika'da ortaya çıkmıştır (Klad II). 2022 ila 2023 arasında ortaya çıkan dünya salgını, daha az şiddetli olan Batı Afrika kladının bir alt türü olan, maymun çiçeği virüsü yeni varyantı olarak da bilinen Klad IIb tarafından görülür.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?

Çiçek hastalığına benzer semptomlar gösteren ancak daha hafif semptomlarla seyreden bu hastalığı araştırırken “maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır?” sorusu aklınıza gelebilir. MPOX'un kişiden kişiye bulaşması, ağız veya genital bölge gibi bulaşıcı cilt veya diğer lezyonlarla doğrudan temas yoluyla gerçekleşebilir. Virüs daha sonra vücuda kırık deri, mukozal yüzeyler (örneğin oral, faringeal, oküler, genital, anorektal) veya solunum yolu yoluyla girer.

Hastalığın hayvandan insana bulaşması, enfekte hayvanlardan insanlara ısırıklar veya çizikler yoluyla olabilir. Bunun yanı sıra avlanma, hayvansal gıdaları pişime ve tüketme gibi aktiviteler sırasında da gerçekleşebilir. Hayvan popülasyonlarındaki viral dolaşımın kapsamı tam olarak bilinmez. İnsanlar MPOX'u, giysiler veya çarşaflar gibi kirli nesnelerden, sağlık hizmetlerindeki kesici alet yaralanmalarından veya dövme salonları gibi toplumsal ortamlardan da kapabilirler.

Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?

MPOX semptomlarına maruz kaldıktan 3 ila 17 gün sonra görülebilir. Maruz kaldığınız andan semptomların görüldüğü ana kadar geçen süreye kuluçka dönemi denir. Maymun Çiçeği Virüsü belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Ateş
• Cilt döküntüsü
• Şişmiş lenf düğümleri
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları ve sırt ağrıları
• Titreme
• Yorgunluk

Tipik olarak Maymun Virüsü için ilk önce ateş, kas ağrıları ve boğaz ağrısı ile görülür. MPOX döküntüsü yüzde başlayıp vücuda yayılır. Ancak 2022'den itibaren görülen salgınla bağlantılı vakalarda döküntünün genital bölgede, ağızda veya boğazda başladığı da gözlemlendi. Yüzde başlayan döküntüler avuç içlerine ve ayak tabanlarına kadar uzanır ve 2-4 hafta boyunca aşamalar halinde gelişir. Lezyonlar kabuklanmadan önce merkeze doğru çöker. Daha sonra kabuklar düşer. Lenfadenopati (şişmiş lenf düğümleri) de MPOX'un klasik bir özelliğidir. Bazı kişiler hiçbir semptom geliştirmeden enfekte olabilir.

MPOX'lu kişiler çok hasta olabilir. Semptomlar, Maymun Çiçeği Virüsü varyantı ile ufak değişiklikler gösterse de tipik olarak, cilt bakterilerle enfekte olabilir. Bu da apselere veya ciddi cilt hasarına yol açabilir. Diğer komplikasyonlar arasında zatürre, görme kaybıyla birlikte kornea enfeksiyonu, şiddetli dehidratasyona veya yetersiz beslenmeye neden olan ağrı veya yutma zorluğu, kusma ve ishalin yanı sıra sepsis, ensefalit, kalp, rektum, genital organlar veya idrar yollarının iltihabı bulunur. İlaç veya tıbbi rahatsızlıklar nedeniyle bağışıklık baskılanması olan kişilerde MPOX nedeniyle ciddi hastalık ve ölüm riski daha yüksektir. İyi kontrol edilmeyen veya tedavi edilmeyen HIV ile yaşayan kişiler de risk altındadır.

Hastalık semptomlar yaşanırken yayılır. Yani semptomlar başladığı andan itibaren döküntü ve kabuk iyileşene kadar yayılma aşaması sürer. Yeni bir döküntü veya MPOX belirtileri yaşarsanız, MPOX hastası birini tanımasanız bile hemen doktora başvurmalısınız.

Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunulur?

Kendinizi ve başkalarını maymun çiçeği virüsüne karşı korumak için belirtileri ve semptomları, virüsün nasıl yayıldığını, hastalanırsanız ne yapmanız gerektiğini ve bulunduğunuz bölgede riskin ne olduğunu araştırmalısınız. Maymun çiçeği virüsü bölgenizde yayılıyorsa, yakın temas kurduğunuz kişilerle sizde veya onlarda olabilecek semptomlar hakkında açık konuşmalar yapabilirsiniz. MPOX'lu herhangi biriyle yakın temastan kaçınabilirsinin. En önemlisi de ellerinizi sık sık sabun, su veya bir el antiseptiği ile temizlemelisiniz. Ayrıca maymun çiçeği virüsü korunma yolları şu şekildedir:

• İçinde et bulunduğu tüm yiyecekleri iyice pişirebilirsiniz.
• Ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkamalısınız.
• Kalabalık alanlarda ağzınızı ve burnunuzu kapatan bir maske takabilirsiniz.
• Sık dokunulan yüzeylerin temizleyebilir ve dezenfekte edebilirsiniz.

MPOX'unuz varsa, tüm lezyonlarınız kabuklanana, kabuklar düşene ve altta yeni bir deri tabakası oluşana kadar başkalarından izole olmalısınız. Bu, virüsü başkalarına bulaştırmanızı engelleyecektir. Hayvanların maymun çiçeği virüsü taşıdığı ülkelere seyahat edecekseniz, özellikle hasta veya ölü olan vahşi hayvanlarla korunmasız temastan kaçınarak kendinizi koruyun. Hayvan parçaları veya et içeren tüm yiyecekler yenmeden önce iyice pişirilmelidir.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?

Diğer enfeksiyonlar ve durumlar benzer görünebileceğinden Maymun Çiçeği Virüsü olup olmadığını tanımlamak zor olabilir. Bu virüsü suçiçeği, kızamık, bakteriyel cilt enfeksiyonları, uyuz, uçuk, frengi, diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve ilaçla ilişkili alerjilerden ayırmak önemlidir. MPOX'u olan bir kişide herpes gibi başka bir cinsel yolla bulaşan enfeksiyon da olabilir. Ayrıca, Maymun Çiçeği Virüsü olduğundan şüphelenilen bir çocukta suçiçeği de olabilir. Bu nedenlerle test yaptırmak insanların mümkün olan en erken zamanda tedavi olmaları ve daha fazla yayılmayı önlemeleri için önemlidir.

Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile viral DNA tespiti, maymun çiçeği virüsü teşhisi için tercih edilen laboratuvar testidir. En iyi tanı örnekleri doğrudan döküntüden alınır. Cilt, sıvı veya kabuklar sürüntü ile toplanır. Cilt lezyonları yoksa test, orofaringeal, anal veya rektal sürüntülerde yapılabilir. Kan testi önerilmez. Antikor tespit yöntemleri farklı ortopoksvirüsler arasında ayrım yapmadıkları için yararlı olmayabilir.

Maymun Çiçeği Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?

Maymun Çiçeği virüsü tedavisi ile asıl hedef hastanın semptomlarını hafifletmektir. Bu tedavi, MPOX döküntüsünden kaynaklanan cilt hasarını yönetmeyi, dışkıyı yumuşak tutmaya yardımcı olacak kadar sıvı içmeyi ve ağrı yönetimini içerebilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Türkiye'de Var mı?

2022 yılında özellikle Avrupa ve Amerika'da ciddi vaka artışları yaşanmış, bu durum Dünya Sağlık Örgütü’nü (WHO) harekete geçirmiştir. Tam bu noktada “Türkiye'de maymun çiçeği virüsü var mı?” sorusu aklınıza gelebilir. Türkiye'deki ilk vakalar da virüsün dünya genelinde hızla yayılmasının bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. Maymun çiçeği virüsü, Türkiye'de ilk kez 2022 yılında tespit edilmiştir.