İshal Nedir? İshale Ne İyi Gelir?

İshal, basit bir sağlık sorunu gibi görünse de özellikle 5 yaş altı çocuklarda ve yaşlı, düşkün, başka nedenlerle tedavi görmekte olan hastalarda ölümcül bile seyredebilir.

İshal, basit bir sağlık sorunu gibi görünse de özellikle 5 yaş altı çocuklarda ve yaşlı, düşkün, başka nedenlerle tedavi görmekte olan hastalarda ölümcül bile seyredebilir. 

İshal Nedir?

İshal (diyare), günde 3'ten fazla dışkılama veya kişiye özgü, olağan dışkılamasından daha fazla sayıda, daha sulu ya da daha fazla miktarda dışkılama olarak tanımlanır. Virüsler, bakteriler, gıda zehirlenmeleri, laktoz intoleransı, ülseratif kolit gibi bağırsakta mukozal hasar yaratan onlarca sayıda hastalık ishale sebep olabilir. Akut, dirençli veya kronik olabilir ve çoğunlukla ishal olan kişi, tıbbi tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden iyileşir. 

İshalin dört haftadan uzun sürmesi kronik ishal olarak adlandırılır. İshal kronik hale gelmiş ise altta yatan ciddi bir hastalık olabileceği akılda tutulmalı ve mutlaka hekime müracaat edilerek tıbbi değerlendirme yapılmalıdır. İshal tedavisinde ishale neden olan hastalığı tespit edip ona göre yaklaşımda bulunmak önemlidir.

İshal Neden Olur?

İshal, tek bir hastalık sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunu değildir. Birçok farklı sebebi olabilir.

İshale neden olan hastalıklar:

• İntestinal enfeksiyonlar; viral, bakteriyel enfeksiyonlar, bakteriyel toksinler
• Parazit kaynaklı enfeksiyonlar
• Diğer bağırsak faktörleri; karsinoma, antibiyotik tedavisi, ağır metal zehirlenmeleri
• Irritabl bağırsak sendromu
• Kolestatik sendromlar; safra kanalı tıkanıklıkları, hepatit
• Emilim bozukluğu sendromları; çölyak (gluten enteropatisi), kısa bağırsak sendromu, divertiküller
• Pankreas yetmezliği
• Diyabetik nöropati
• Hipertiroidizm
• Beslenme yetersizliği (malnütrisyon)
• Besin alerjileri
• Laksatif kullanımı

İshalin nedenini bulmak için ishalin süresi, dışkılama sıklığı ve dışkı rengini sorgulamak gerekir. Hasta öyküsü de ishalin sebebini belirlemek için önemli bir etmendir.

İshal Belirtileri Nelerdir?

İshal, dışkılama artışı ile kendini belli etse de bunun yanında birçok farklı belirtisi de bulunur. Kişi bu belirtilerin yalnızca birine veya birkaçına sahip olabilir.

 İshal belirtileri:

• Acil dışkılama isteği
• Dışkılama sıklığı / sayısında artış
• Sulu dışkılama
• Şişkinlik
• Gaz
• Karın ağrısı
• Dışkıda mukus
• Kanlı dışkılama
• Halsizlik
• Mide bulantısı ve kusma
• Sıvı kaybı (dehidratasyon) belirtileri ve bulguları
• Ateş
• Kilo kaybı

İshale sebep olan hastalığa göre kişide görülen belirtiler farklılık gösterir. Ağırlık kaybı, kanlı dışkılama ve dehidratasyon ishalin ciddi belirtileri arasında yer alır.

Klinik seyir

Bebek ve küçük çocuklar, ishali yetişkinler kadar kolay atlatamazlar. Yetişkin bir kişide ishal çoğunlukla tedavisiz iyileşme gösterirken küçük çocuk ve bebeklerde ishal bazen ciddi bir durumun göstergesi olabilir. Basit bir sebepten gerçekleşse dahi uzun süreli olur ve tedavi edilmezse sonucunda dehidratasyon ve malnütrisyon gelişmesi gibi ciddi tablolarla karşılaşılır.

Bebek ve küçük çocuklarda ishalin en yaygın nedeni enfeksiyonlardır. Enfeksiyon oluşumu, temiz suya erişememe, yoksulluk, düşük doğum ağırlığı sonucu tetiklenir. Enfeksiyonlar dışında ishale neden olan başka etmenler de vardır.

İshale neden olan durumlar:

• Enfeksiyonlar
• Kötü hijyen koşulları
• Uzun süreli antibiyotik kullanımı
• Anne sütü alamama
• Ek besinlere erken geçiş
• Malnütrisyon
• Besin allerjileri
• Bağırsak hastalıkları
• Laktoz intoleransı
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı
   

Malnütrisyon (beslenme yetersizliği), ishalin hem nedeni hem de sonucu olarak ortaya çıkar. Malnütrisyon sonucu bağışıklık düşer ve bebeklerde ishal riski artar. İshal olan bebeklerde ise besin maddelerinin bağırsaktan emilimi tam gerçekleşemediği için malnütrisyon görülür. Malnütrisyon-ishal kısır döngüsünü kırmak için tıbbi destek almak şarttır; çünkü malnütrisyon, küçük çocuk ve bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açar.

Malnütrisyon erilşkinlerde de özellikle başka nedenlerle tedavi görmekte olan hastalarda (kronik hastalıklar, kanser vb) hastalığın seyrini ve tedavisini olumsuz etkileyen vir unsurdur ve çok enerjik bir şekilde tedavi edilmelidir. 

 Malnütrisyon bulguları:

• Gastroenterit 
• Elektrolit ve sıvı dengesi bozukluğu 
• Enfeksiyonlar
• Kan şekeri düşüklüğü 
• Vücut sıcaklığında düşme 
• Anemi
• Vitamin eksiklikleri
   

Malnütrisyonda tıbbi tedavi şarttır. Ancak kısa süreli ishallerde malnütrisyon görülme riski çok düşüktür. Malnütrisyonun çok ciddi ve inatçı ishaller sonucu oluştuğunu unutmamak gerekir.

Hem erişkinde hem de çocuklarda ishal sonucu önemli sorunlara yol açan bir başka klinik tablo ise dehidratasyondur. Dehidratasyon, sık ve sulu dışkılama sonucu vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit kaybı oluşması sonucu görülen bir bulgudur. Vücuttaki sıvı miktarının azaldığını gösterir.

 Dehidratasyon bulguları:

• Huzursuzluk ve irritabilite
• Ağız, göz gibi mukozayla kaplı organlarda kuruluk
• Göz kürelerinin çökük olması
• Nabız hızında artış
• İdrar çıkışında azalma 
• Solunum hızı ve derinliğinde artış
• Kan basıncında azalma
• Deri turgorunda azalma
• İleri dehidratasyon durumunda bilinç kaybı
   

Dehidratasyon, vücuttan kaybedilen sıvı yüzdesine göre hafif, orta veya ağır olarak üç derecede incelenir. Hafif ve orta dehidratasyonda bilinç yerinde olduğu için oral sıvı replasmanı yapılır. Ancak ağır dehidratasyonda bilinç kaybı görüldüğü için oral yoldan yani ağızdan sıvı verilmez. Bunun yerine intravenöz sıvı replasmanı yapılması önerilir.

İshale Ne İyi Gelir?

İshal yaşam kalitesini oldukça düşüren ve yaşamı kısıtlayan bir sağlık problemi olduğu için ishal olan herkesin aklına "İshale ne iyi gelir?" sorusu gelir. Evde ishal tedavisinde besinler en büyük yardımcı olarak görülmektedir. Özellikle çözünür posa dediğimiz pektin, guar gum ve musilaj içeren besinler bağırsaktaki fazla suyu çekerek ishali durdurmaya yardımcı olurlar. Bunun yanında probiyotik içeren besinler de bağırsaktaki bakteri dengesini düzenleyerek ishale iyi gelir. 
 

İshale iyi gelen yiyecekler:

• Yoğurt; probiyotik etkilidir.
• Pirinç; su tutucudur ve içeriğindeki glisin sayesinde sodyum kaybını önler.
• Çay, kahve, kakao; su tutucudur ancak fazla tüketimi bağırsak hareketlerini artırır.
• Patates; nişasta içeriği sayesinde su tutucu özellik gösterir.
• Elma; pektin içerir, su tutucudur.
• Muz; çözünür posa içerdiği için su tutucu özellik gösterir.
• Şeftali, nar, koruk suyu, havuç, makarna da önerilir.
• Bulantı varlığında tuzlu kraker gibi besinler bulantıyı azaltmada etkilidir.
   

İshalde yenmemesi gereken yiyecekler:

• Yağlar; besinlerin bağırsaktan geçişini hızlandırdığı için kısıtlanır.
• Tam buğdaylı ve kepekli ürünler; bağırsak hareketlerini artırır.
• Bulgur; çözünmez posa içeriği sebebiyle bağırsak hareketlerini hızlandırır.
• Şeker alkolleri (sakızlarda bulunur), laktoz, fruktoz ve fazla miktarda sükroz ishali artırabileceğinden fazla tüketimi önerilmez.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

Yetişkinlerde:

• İshal çok dirençliyse ve uzun süredir geçmiyorsa,
• Dışkı köpüklü ve çok kötü kokuluysa,
• Dışkıda kan varsa veya dışkı rengi siyahsa,
• Bulantı ve kusma besin alımını engelleyecek kadar şiddetliyse,
• 24 saatten uzun süredir düşmeyen ateş varsa,
• İshal, yurtdışı seyahati sonrası gerçekleştiyse,
• Ciddi yorgunluk ve konfüzyon belirtileri varsa,
• İdrar rengi çok koyuysa,
   

Küçük çocuk ve bebeklerde:

• Bebek 2 aydan küçükse,
• Diyabet, böbrek yetmezliği gibi ek hastalık varsa,
• Sürekli kusma varsa,
• Dışkılama sayısı ve hacminde ciddi artış varsa (günde 8 defadan fazla dışkılama),
• Ciddi dehidratasyon bulgusu varsa,
• Besin ves sıvı alımında ciddi düşüş varsa,
   

Vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. İshal genellikle enfeksiyon kaynaklı oluşur ve kendiliğinden geçer. 

Ancak yukarıdaki belirtilerin sizde veya hastanızda mevcutsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız uygun olur.